درمان انحراف زانو (پای پرانتزی، زانو ضربدری)

زانو مهم ترین و بزرگترین مفصل بدن انسان است که از استخوان ران (فمور)، استخوان ساق پا (درشت نی) و کشکک زانو (کاسه زانو) تشکیل شده است.

رابطه بین موقعیت استخوان ران و استخوان درشت نی را تراز تیبیوفمورال می نامند. در حالت ایده آل، دو استخوان باید یک تراز ۱۸۰ درجه را تشکیل دهند. اگر آنها فقط چند درجه از این تراز خارج باشند، ممکن است سالیان سال هیچ علائمی نداشته باشید.

شایع ترین عارضه های ناشی از ناهمسویی تیبیوفمورال شامل عارضه‌ی انحراف زانو (پای پرانتزی) و ژنو والگوم (پاهای ضربدری) است.

انحراف زانو (پای پارانتزی)

عارضه انحراف زانو که به پای پارانتزی نیز معروف است زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان درشت نی، (استخوان بزرگ ساق پا)، به جای هم راستا و همسو بودن با استخوان ران، به سمت داخل خم شود. این امر باعث می‌شود زانوها به سمت بیرون خم شوند.

علائم انحراف زانو

آشکارترین نشانه انحراف زانو، خم شدن پاهاست. بزرگسالان ممکن است در قسمت داخلی زانو احساس درد کنند. کودکان خردسال مبتلا به انحراف زانو ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند.

با گذشت زمان، انحراف زانوی درمان نشده به ویژه هنگام راه رفتن، می‌تواند باعث درد مفاصل شود. همچنین این عارضه باعث ساییدگی و پارگی غیرعادی غضروف در زانو می‌شود که می‌تواند منجر به آرتروز شود.

دلایل عارضه‌ی انحراف زانو

انحراف زانو یک مشکل شایع در نوزادان است. مفاصل زانوی آنها هنوز در حال تشکیل است و بسیاری از استخوان‌های آنها هنوز در موقعیت نهایی خود قرار نگرفته‌اند. با این حال، برخی از کودکان در دوران کودکی به دلیل راشیتیسم (کمبود ویتامین D که باعث نرم شدن استخوان‌ها می‌شود) ممکن است از انحراف زانو رنج ببرند.

در بزرگسالان، آرتروز می‌تواند عامل یا نتیجه‌ای از انحراف زانو باشد. اگر غضروف داخلی مفصل زانو فرسوده شود، ممکن است باعث خم شدن پای به سمت خارجی شود. همچنین، اگر تراز استخوان ران و ساق پا ناهمسو باشد، احتمال آسیب زانوها بیشتر می‌شود.

علل دیگر احتمالی انحراف زانو عبارتند از:

• عفونت‌های استخوانی
• تومورهای استخوانی
• صدمات
• بیماری پاژه استخوان
• بیماری استخوان‌شکننده
• آکندروپلازی (یک اختلال ژنتیکی که باعث کوتاه شدن قد از طریق مادرزادی می‌شود)
• بیماری بلانت (اختلالی که بر رشد استخوان‌های ساق پا تأثیر می‌گذارد)

تشخیص انحراف زانو

پزشک معمولاً می‌تواند با معاینه ی پاهای شما و تماشای راه رفتن، تشخیص اولیه انحراف زانو را انجام دهد. همچنین ممکن است برای بررسی بهتر ساختار استخوانی بوسیله ی اشعه ایکس از پای آسیب دیده عکسبرداری کنند.

اگر پزشک تأیید کرد که شما به انحراف زانو مبتلا هستید، همچنین ممکن است از ابزاری به نام گونیومتر برای اندازه گیری میزان خمیدگی پای شما به بیرون استفاده کند.

اگر کودکی با پاهای پارانتزی دارید، پزشک متخصص اطفال ممکن است برای بررسی ابتلا به راشیتیسم، سطح ویتامین D بدن وی را آزمایش کند.

درمان انحراف زانو

در بسیاری از موارد، ناهمترازی خفیف زانو در افراد سالم به هیچ درمانی نیاز ندارد. اگر دلیل این مشکل مربوط به کمبود مواد مغذی یا بیماری باشد، این اختلالات زمینه ای نیز باید همراه با خود زانو درمان شوند.

ورزش

افرادی که دارای انحراف زانوی غیر آسیب شناختی هستند باید سبک زندگی فعال و پر تحرک خود را داشته باشند. اگرچه هم ترازی زانو ممکن است احتمال پیشرفت آرتروز را کمی افزایش دهد، اما عوامل دیگری نیز در ایجاد آرتروز دخیل هستند. به طور کلی مزایای سلامت روحی و جسمی ورزش منظم قابل توجه و متعدد است و میتواند به رفع هرگونه خطر ابتلا به آرتروز ناشی از عدم تحرک، کمک کند.

فیزیوتراپی 

استفاده از تکنیک‌های فیزیوتراپی برای درمان انحراف زانو ممکن است شامل استفاده از ارتز، بریس، برنامه‌های ورزشی اصلاحی و رویکردهای درمان دستی باشد. هدف این روش‌ها بستگی به شرایط انحراف زانو و نیازهای بیماران دارد.

در موارد انحراف زانو در کودکان، تمرینات با رویکردهای درمانی دستی ممکن است برای بهبود الگوهای راه رفتن و تقویت عضلات استفاده شود.

در بیماران مبتلا به انحراف زانو و آرتروز، فیزیوتراپی می‌تواند نقش مهمی در تحرک و فعالیت روزانه داشته باشد و به بیماران در حفظ تحرک و کنترل درد کمک کند. علاوه بر راهنمایی بیماران در برنامه‌های ورزشی، ماساژ درمانی می‌تواند به تحرک و کاهش درد کمک کند.

جراحی

در موارد ناهماهنگی شدید یا پیشرونده زانو در کودکان، جراحی می‌تواند روشی مطمئن و مؤثر برای درمان باشد. هدف از جراحی کنترل موقعیت نهایی مفصل با تأثیر بر رشد قبل از بلوغ اسکلتی است.

ژنو والگوم (پای ضربدری)

عارضه ژنو والگوم، معروف به پاهای پارانتزی، نوع دیگری از ناهمترازی زانو است که در آن زانوها را به سمت داخل بدن خم میشوند. هنگامی که افراد مبتلا به عارضه‌ی پاهای پارانتزی می ایستند، بین مچ دو پای آنها ۷.۵ سانتی متر یا بیشتر فاصله وجود دارد. این فاصله به این دلیل است که زانوهای آنها تا این حد به سمت داخل خم شده است.

علل پاهای ضربدری

عارضه پاهای ضربدری در کودکان تقریباً همیشه خوش خیم است. اگرچه این عارضه به طور تصادفی رخ می دهد، اما به نظر می‌رسد ارثی باشد.

عارضه پاهای ضربدری ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:

• آسیب یا عفونت در زانو یا پا
• ناهنجاری استخوانی ناشی از راشیتیسم، (بیماری ناشی از کمبود ویتامین D و کلسیم)
• سایر بیماریهای استخوانی
• چاقی که فشار بیشتری به زانو وارد می‌کند
• آرتروز در مفاصل زانو

به گزارش مجله اطفال ایالات متحده، چاقی می‌تواند خطر ابتلا به عارضه‌ی پای ضربدری را تشدید کند. این مجله گزارش داده است که طی تحقیقات اخیر، ۷۱ درصد از کودکان مبتلا به پای ضربدری، چاق هستند.

علائم ژنو والگوم (پاهای ضربدری) 

عارضه پاهای ضربدری که از دوران کودکی شروع میشود ممکن است به غیر از ناهمترازی زانو ها علائم دیگری نیز داشته باشند.

آن علائم عبارتند از:

• مفاصل سفت
• زانودرد
• راه رفتن همراه با لنگیدن

رباط ها و ماهیچه های تحت فشار نیز می‌توانند باعث درد در لگن، مچ پا یا پاهای شما شوند. اگر فقط یک زانو از خط خارج شده باشد، ممکن است وضعیت شما نامتعادل باشد.

تشخیص پاهای ضربدری 

هنگامی که کودک یا فرد بزرگسال به عارضه پاهای ضربدری مبتلاست، باید دید که بیماریشان علل زمینه ای دارد یا خیر. بیماری استخوانی یا آرتروز باید درمان شوند.

پزشک در مورد سابقه پزشکی خانوادگی و همچنین اینکه آیا دردی دارید، سؤالاتی را مطرح می‌کند. اگر شما درد داشته باشید، پزشکان باید بدانند دردی که احساس می‌کنید در کدام نقطه قرار دارد.

در طول معاینه فیزیکی، پزشک نحوه ایستادن و راه رفتن بیمار را تماشا می‌کند.

پزشکان همچنین به دنبال ارزیابی موارد زیر هستند:

• نابرابری در طول پای شما
• زاویه تراز زانو شما
• ناهمواری لژ کفشی که میپوشید

در برخی موارد، پزشک ممکن است برای بررسی ساختار استخوان شما، اسکن اشعه ایکس یا (ام آر آی) MRI بخواهد.

درمان ژنو والگوم (پاهای ضربدری)

درمان عارضه پاهای ضربدری بستگی به علت عارضه و شدت علائم شما دارد.

به عنوان مثال، اگر راشیتیسم باعث عارضه پاهای ضربدری باشد، پزشک احتمالاً مکمل های ویتامین D و کلسیم را برای کمک به بازگرداندن سطح ویتامین D بدن شما تجویز می‌کند.

اگر گزینه های بدون نسخه، مانند ناپروکسن (Aleve، Naprosyn)، تسکین دهنده نباشند، پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی با نسخه را تجویز کند.

برنامه درمانی معمولی شامل یک یا چند مورد از موارد زیر است:

کاهش وزن 

چاقی می‌تواند فشار بیشتری بر زانوها وارد کند و پاهای ضربدری را بدتر کند. اگر اضافه وزن دارید، پزشک به شما کمک می‌کند تا با یک برنامه کاهش وزن سالم پیش بروید.

ورزش کردن 

برای اکثر افراد مبتلا به انحراف زانو، ورزش می‌تواند به تنظیم و استحکام دادن موقعیت زانو کمک کند. پزشک یا فیزیوتراپیست شما می‌تواند راه رفتن شما را ارزیابی کرده و تمریناتی را برای تقویت عضلات پا، ران و ساق پیشنهاد کند. همچنین، حرکات کششی خاصی نیز ممکن است در تسکین علائم مفید باشند.

تمرینات تقویتی می‌توانند ساده باشند، مانند بالا آوردن پا در حالت نشسته یا دراز کش. با پیشرفت در تمرینات ورزشی، می‌توانید وزنه‌های پای خود را اضافه کنید تا تأثیرگذاری حرکات بیشتر شود.

فیزیوتراپی

برای کودکان بزرگتر و بزرگسالان مبتلا به ژنو والگوم (پاهای ضربدری)، یک دوره فیزیوتراپی و تمرینات می‌تواند به تنظیم مجدد زانوها کمک کند. همچنین می‌تواند ماهیچه های اطراف زانو را تقویت کرده و از آسیب ناشی از خمیدگی به سایر مفاصل جلوگیری کند.

ارتز 

اگر طول پاهای شما بر اثر عارضه ژنو والگوم نابرابر باشد، قرار دادن پاشنه پا در کفش درپای کوتاهتر می‌تواند طول دو پای شما را برابر کرده و راه رفتن شما را منظم کند. همچنین میتواند درد پا را تسکین دهد.

برای کودکانی که ژنو والگوم آنها تا ۸ سالگی برطرف نمی‌شود، بریس یا آتل بندی ممکن است به رشد استخوان کمک کند.

جراحی 

وقتی ژنو والگوم (پای ضربدری) به شدت پیشرفت کرده و ورزش برای تسکین درد و استحکام زانو کافی نیست، پزشک ممکن است به جراحی اشاره کند.

برای افراد جوانتر، یک روش جراحی به نام “جراحی رشد هدایت شده” ممکن است به رشد استخوان‌ها کمک کند. در این روش، یک صفحه فلزی کوچک در محل زانو قرار می‌گیرد که به رشد آینده استخوان‌ها کمک می‌کند. وقتی رشد استخوان به طور صحیح اصلاح شود، صفحه فلزی برداشته می‌شود.

در مورد بزرگسالان، از جراحی استئوتومی استفاده می‌شود که در آن از صفحات فلزی دائمی برای نگه‌داشتن یکنواخت استخوان‌ها استفاده می‌شود. این جراحی می‌تواند زاویه استخوان‌های پای شما را تنظیم کرده و زانوها را تعدیل کند.

همچنین، جراحی تعویض مفصل زانو یک گزینه دیگر برای درمان افراد مسن است.