تورتیکولی یا کجی گردن باعث میشود که سر با زاویه‌ای نامناسب به گونه‌ای بچرخد یا کج شود که چانه به سمت مخالف اشاره داشته باشد. کجی گردن اکثر اوقات نوعی ناتوانی مادرزادی است؛ البته برخی بیماران به دلیل آسیب دیدن عضلات گردن دچار این عارضه میشوند. مشکل کجی گردن برخی بیماران پس از مدتی خودبه‌خود برطرف میشود؛ اما بقیه مجبور میشوند درمان‌های مخصوص کایروپراکتیک یا فیزیوتراپی را برای اصلاح کجی گردن انجام بدهند.
کجی گردن در نوزادان
کجی گردن مشکل نسبتاً شایعی در میان نوزادان تازه متولد شده است و عموماً در نوزادانی که در موقعیت بریچ به دنیا می‌آیند، مشاهده میشود ـ زایمان بریچ به وضعیتی گفته میشود که نوزاد با پا یا باسن از رحم بیرون می‌آید. همچنین کجی گردن گاهی اوقات زمانی رخ میدهد که پزشک از فورسپس یا پمپ خلأ برای به دنیا آوردن نوزاد استفاده کند.
اگرچه کج بودن گردن دردناک به نظر می‌رسد، کارشناسان معتقداند که تورتیکولی به هیچ‌وجه باعث ناراحتی نوزاد نمی‌شود. بااین‌حال اگر کجی گردن با بهره‌گیری از درمان‌های مناسبی مانند کایروپراکتیک مخصوص تورتیکولی اصلاح نشود، ممکن است این عارضه پیشرفت کند و به مشکل بزرگ‌تری تبدیل شود. مطالعات بلندمدت نشان میدهد که رابطه‌ای قوی بین تورتیکولی نوزادان و درمان فیزیوتراپی وجود دارد. بنابراین اگر فرزندتان دچار مشکل کجی گردن است، بهتر است برای فیزیوتراپی مهره‌های گردنی به متخصص فیزیوتراپی یا طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنید.
درمان کجی گردن به سن کودک و شدت عارضه بستگی دارد. خط اول درمان برای تورتیکولی نوزادان عموماً انجام دادن نرمش‌های کششی است که به منظور افزایش طول عضله استرنوکلیدوماستوئید تجویز میشود. برای انجام این حرکت اصلاحی لازم است که یکی از والدین سر نوزاد را به آرامی طبق آموزش‌های پزشک یا متخصص فیزیوتراپی بچرخاند.
همچنین برای این که نوزاد به انجام دادن تمرین کششی ترغیب شود، می‌توانید اسباب‌بازی‌هایش را در جایی قرار بدهید که مجبور شود سرش را برای دیدن آنها بچرخاند یا نوزاد را به گونه‌ای بنشانید که مجبور شود سرش را برای دیدنتان از سمت آسیب دیده بچرخاند.
روش‌های محافظه‌کارانه در ده درصد موارد موفقیت‌آمیز نیست و در نتیجه جراحی برای درمان کجی گردن توصیه میشود.
کجی گردن در بزرگسالان
علت تورتیکولی حاد یا کجی گردن ناگهانی در بزرگسالان غالباً نامشخص است و ممکن است در افرادی رخ بدهد که سابقه علائم گردن را هرگز نداشته‌اند. کجی گردن ناگهانی یکی از دلایل شایع گردن درد در جوانان است و معمولاً آسیب واضح و آشکاری وجود ندارد.
البته ممکن است کجی گردن پیامد کشیدگی و رگ به رگ شدن جزئی یا تحریک عضله‌ها یا رباط‌های گردن باشد. از دیگر دلایل کجی گردن در بزرگسالان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نشستن یا خوابیدن در وضعیت غیرعادی و بدون تکیه‌گاه مناسب برای گردن؛
- حالت اندامی نامناسب هنگام نگاه کردن به صفحه نمایشگر رایانه؛
- حمل بارهای سنگین و نامتعادل مانند کیسه خرید یا کیف دستی و
- قرار دادن عضلههای خاصی از گردن در معرض سرما و باد سرد، برای مثال خوابیدن در معرض کوران.
دلایل کمتر شایع کجی گردن
موارد بسیار نادری از کجی گردن پیامد ابتلا به عارضه‌های زیر است:
- عفونت گلو یا مجاری هوای فوقانی: عفونت گلو باعث ورم کردن غدد لنفاوی گردن یا عفونت کردن پوست و بافت‌های زیرین میشود. التهاب به اسپاسم و گرفتگی عضلههای گردن دامن می‌زند.
- ناهنجاری گردن یا آسیب دیدن مهره‌های گردنی: از قبیل ناهنجاری‌های رگ‌های خونی یا وجود تومور در مهره‌های گردنی
- عوارض جانبی مصرف داروهای خاص مانند فنوتیازین.
علائم تورتیکولی
تورتیکولی یا کجی گردن حاد زمانی رخ میدهد که عضلههای نگهدارنده یک سمت گردن دردناک شود. این علائم معمولاً به سرعت، غالباً ظرف یک شب بروز می‌یابد و بیمار صبح با درد و خشکی یک سمت گردن از خواب بیدار میشود.
- درد معمولاً فقط در یک سمت گردن حس میشود و خشکی عضلات ناحیه دردناک باعث چرخیدن گردن به یک سمت میشود.
- صاف کردن گردن به دلیل درد بسیار دشوار است.
- گاهی اوقات درد در بخش میانی گردن نیز حس میشود.
- ممکن است درد در پشت سر یا شانه نیز پخش شود.
- عضله سمت درگیر به لمس حساس میشود.
- فشار دادن ناحیه‌های خاص باعث گرفتگی یا «اسپاسم» عضلات این ناحیه‌ها میشود.
- حرکت گردن، به ویژه در یک سمت محدود میشود.
بیماران دچار کجی گردن فرم عادی گردن را به تدریج به کمک فیزیوتراپی بازمی‌یابند. به‌علاوه فیزیوتراپی عضلات گردن را تقویت می‌کند و دامنه حرکتی گردن را افزایش میدهد. متخصص فیزیوتراپی تکنیک‌های گوناگونی را برای درمان کجی گردن به کار می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به کشش ملایم عضلات گردن و ماساژ عمقی گردن اشاره کرد.
آزمایش‌هایی برای تشخیص تورتیکولی
خبر خوب این است که برای تشخیص علت کجی گردن، نیازی به انجام آزمایشات تشخیصی نیست. پزشکان معمولاً تورتیکولی را بر اساس علائم و نشانه‌های مشخص تشخیص می‌دهند. بسیاری از افراد با علائم کمتر، خودشان متوجه مشکل کجی گردن خود میشوند. همچنین، پزشکان معمولاً با معاینه فیزیکی تورتیکولی را تشخیص می‌دهند.
معمولاً، معاینه فیزیکی کافی است تا تورتیکولی تأیید شود و احتمال ابتلا به دلایل نادر تورتیکولی رد شود. اغلب مواقع، آزمایشات تصویربرداری مانند رادیوگرافی لازم نیست. پزشکان تنها در صورتی آزمایشات بیشتری را توصیه می‌کنند که بیمار به علائم دیگری علاوه بر تورتیکولی اشاره کند.
درمان تورتیکولی در بزرگسالان
درمان کجی گردن ناگهانی با هدف تسکین درد و کاهش خشکی و سفتی عضلات گردن انجام میشود. پزشکان روش‌های زیر را برای درمان تورتیکولی حاد توصیه می‌کنند.
درمان‌های اولیه
درمان‌های اولیه زیر برای اصلاح کجی گردن کاربرد دارد:
- حالت اندامی مناسب: بررسی مداوم حالت اندامی و اصلاح آن به رفع کجی گردن کمک می‌کند. دقت کنید که در محل کار یا هنگام کار با رایانه به روش درستی بنشینید. همچنین سرتان هنگام نشستن و کار کردن نباید رو به جلو خم شود و نباید قوز کنید. دقت کنید که صاف بنشینید. یوگا، پیلاتس و تکنیک الکساندر حالت اندامی گردن را بهبود میدهد، اما ارزش واقعی این روش‌ها در درمان گردن درد مشخص نیست.
- بالش سفت و نگهدارنده: خوابیدن روی بالش سفت به تسکین گردن درد برخی بیماران کمک می‌کند. سعی کنید بیشتر از یک بالش زیر سر نگذارید.
- کمپرس گرم: گرما خشکی عضلات درگیر را برطرف می‌کند و برای برخی بیماران مفید است.
نکته مهم: بستن گردنبندهای طبی نرم دیگر توصیه نمی‌شود، چون بستن بریس نرم ممکن است خشکی گردن را تشدید و عارضه را طولانی‌تر کند.
درمان دارویی
مصرف مسکن غالباً برای درمان این عارضه مؤثر است.
- پاراستامول: پاراستامول در قوی‌ترین دز غالباً برای تسکین گردن درد کافی است. بزرگسالان می‌توانند چهار بار در روز، دو قرص 500 میلی‌گرمی پاراستامول مصرف کنند.
- مسکن‌های ضدالتهابی: برخی بیماران از مصرف مسکن‌های ضدالتهابی نتیجه بهتری می‌گیرند؛ این مسکن‌ها را می‌توان به تنهایی یا همراه با پاراستامول مصرف کرد. ایبوپروفن نوعی مسکن ضدالتهابی است که بدون نسخه نیز می‌توانید آن را از داروخانه‌ها تهیه کنید. دیکلوفناک یا ناپروکسن مسکن‌های ضدالتهابی دیگری هستند که برای تهیه آنها به نسخه پزشک نیاز دارید. ممکن است مصرف مسکن‌های ضدالتهابی برای بیماران دچار زخم معده، آسم، فشار خون بالا، نارسایی کلیوی یا نارسایی قلبی مناسب نباشد.
- مسکن‌های قوی‌تر مانند کدئین زمانی توصیه میشود که مسکن‌های ضدالتهابی مناسب یا مؤثر نباشد. کدئین غالباً همراه با پاراستامول مصرف میشود. یبوست یکی از عوارض جانبی شایع ناشی از مصرف کدئین است. برای آن که در زمان مصرف کدئین دچار یبوست نشوید، مقدار زیادی آب بنوشید و غذاهای غنی از فیبر میل کنید.
- شل کننده‌های عضلانی مانند دیازپام در صورت شدید بودن خشکی عضلات گردن برای یک دوره چندروزه تجویز میشود.
فیزیوتراپی برای درمان کجی گردن
فیزیوتراپی برای درمان کجی گردن ضروری است، چرا که فرایند بهبود را تسریع می‌کند، دستیابی به نتیجه مطلوب را تضمین می‌کند و احتمال عود عارضه را کاهش میدهد. درمان فیزیوتراپی کجی گردن شامل موارد زیر میشود:
- تراکشن؛
- ماساژ بافت‌های نرم؛
- موبیلیزاسیون (متحرک‌سازی) بافت‌های نرم؛
- گرمادرمانی یا سرمادرمانی؛
- الکتروتراپی یا برق‌درمانی مانند اولتراسوند؛
- دستکاری مفصل؛
- سوزن زدن خشک؛
- تیپینگ یا چسب زدن وضعیتی؛
- بستن بریس برای اصلاح حالت اندامی؛
- گذاشتن پشتی استوانه‌ای پشت کمر هنگام نشستن؛
- استفاده از بالش مناسب هنگام خوابیدن؛
- آموزش؛
- توصیه‌هایی درباره تغییر روش فعالیت؛
- توصیه به رعایت اصول ارگونومی؛
- پیلاتس درمانی و
- انجام دادن حرکات اصلاحی برای افزایش انعطاف‌پذیری، قدرت و پایداری عضلات کمری و اصلاح حالت اندامی.
انجام دادن حرکات مخصوص گردن و فعال بودن
تلاش کنید گردن خود را به حد امکان به صورت طبیعی حرکت دهید. احتمالاً در ابتدا با درد گردن مواجه خواهید شد و ممکن است نیاز به استراحت یک یا دو روز داشته باشید. با این حال، باید به سرعت و به محض اینکه توانایی دارید، نرمش‌های ملایم گردن را شروع کنید؛ نباید به گردن اجازه دهید که خشک شود.
در این بخش، حرکاتی را برای شما شرح می‌دهیم که معمولاً به بیماران مبتلا به کجی گردن توصیه میشود. قبل از انجام این حرکات، بهتر است با یک متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید. حرکات ابتدایی و متوسط معمولاً باید روزانه 3 تا 5 بار انجام شوند، اما حرکات پیشرفته برای دو بار در روز توصیه میشود. انجام حرکات ورزشی فقط زمانی مجاز است که باعث شروع یا تشدید علائم نشود.
متخصص فیزیوتراپی زمان مناسب برای شروع تمرین‌های ابتدایی و سپس پیشرفته کردن تدریجی حرکات و شروع حرکات متوسط و پیشرفته را مشخص می‌کند. بطور کلی، تمرینات جدید یا پیشرفته تنها به برنامه ورزش‌درمانی اضافه میشوند اگر انجام آنها باعث تشدید علائم نشود.
چرخش گردن
بنشینید، کمر و گردن را صاف نگه دارید و شانه‌ها را کمی عقب بدهید. سرتان را تا جایی که می‌توانید و دچار درد نمی‌شوید، از روی شانه به یک سمت بچرخانید ـ در این حالت فقط باید کشش خفیف تا متوسطی را احساس کنید و دچار درد نشوید. سپس سر را به سمت دیگر بچرخانید. گردن را صاف نگه دارید و نگذارید سرتان حین انجام حرکت به جلو خم شود. اگر درد نداشتید، حرکت را 10 بار برای هر سمت تکرار کنید. مراحل فوق را سه تا پنج نوبت در روز انجام بدهید.
عقب بردن و منقبض کردن چانه
صاف بایستید یا بنشینید، کمر و گردن را صاف نگه دارید و شانه‌ها را کمی عقب بدهید. چانه را تا جایی که می‌توانید و دچار درد نمی‌شوید، عقب بدهید تا کشش خفیف تا متوسطی را احساس کنید. چشم‌ها و بینی را رو به جلو نگه دارید. دو ثانیه در این حالت بمانید و حرکت را ده بار، به شرط درد نداشتن تکرار کنید. مراحل فوق را سه تا پنج نوبت در روز انجام بدهید.
به هم فشردن کتف‌ها
صاف بایستید یا بنشینید و کمر و گردن را صاف نگه دارید. کتف‌ها را تا جایی که می‌توانید و دچار درد نمی‌شوید، به هم فشار بدهید ـ فقط باید کشش ملایم تا متوسطی را احساس کنید و نباید درد داشته باشید. 5 ثانیه در این حالت بمانید و حرکت را ده بار، به شرط درد نداشتن تکرار کنید. مراحل فوق را سه تا پنج نوبت در روز انجام بدهید.
دوران بهبودی کجی گردن چقدر طول میکشد؟
دوره بهبودی از کجی گردن برای هر فرد متفاوت است و زمان لازم برای بهبودی به پشتکار و همکاری بیمار در انجام درمان فیزیوتراپی بستگی دارد. علائم حاد معمولاً ظرف دو تا پنج روز پس از شروع درمان مناسب تسکین مییابند. درمان مناسب ممکن است درد بیماران را در چند روز کاهش دهد، اما درمان کجی گردن حاد گاهی نیاز به دو تا سه هفته دارد. همچنین، انجام فیزیوتراپی برای مدت زمان بیشتری ممکن است لازم باشد تا اطمینان حاصل شود که بهبودی کامل حاصل شده و عوامل دامن زننده کجی گردن، مانند خشکی مفصل، برطرف شده‌اند.
